 |
| Θεόδωρος Μακρίδης, "Έκτορας" |
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 17/29 Απρίλη του 1899 από εμπορική οικογένεια Ποντίων (Λαζών), σπούδασε στην Εμπορική σχολή του Γένους της Χάλκης και κατά τη στρατιωτική του θητεία στον τούρκικο στρατό έγινε αξιωματικός του τούρκικου στρατού. Όταν ήρθε με την οικογένειά του ως πρόσφυγας μετά τη Μικρασιατική καταστροφή μπήκε στη Σχολή Ευελπίδων απ' όπου βγήκε ως αξιωματικός του ελληνικού στρατού το 1924. Ερωτευμένος κυριολεκτικά με τη στρατιωτική τέχνη, πλούτιζε συνεχώς τις στρατιωτικές του γνώσεις και δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι έγινε μια στρατιωτική ιδιοφυΐα. Δημοκρατικός εκ πεποιθήσεως πήρε μέρος σ' όλη τη μετά τη μικρασιατική καταστροφή κίνηση και με το κίνημα του Πλαστήρα του 1935 αποστρατεύτηκε μαζί με άλλους αξιωματικούς. Δεν παραδέχτηκε ποτέ τις ύποπτες και σκοτεινές επιδιώξεις του Μποδοσάκη και των άλλων χρηματιστικών κύκλων της εποχής εκείνης αλλά είχε τη γνώμη και την εντύπωση ότι ο αγώνας γινότανε για τη δημοκρατία και γι αυτό πάλευε. Σαν φιλελεύθερος και δημοκρατικός εκ πεποιθήσεως άνθρωπος, συνδέθηκε από οικογενειακούς λόγους με το κομμουνιστικό κίνημα, το οποίο συμπάθησε και φρόντιζε να εξυπηρετεί.
Υπέστη όλες τις καταδιώξεις, όπως όλοι οι φιλελεύθεροι αξιωματικοί (αποταξία, εξορίες, ταπεινώσεις, διασυρμοί κ.λπ.) μετά την 4η Αυγούστου επί Μεταξά και την κήρυξη του πολέμου απ την Ιταλία ή μεταξική κυβέρνηση δεν δέχτηκε την προσφορά του να υπηρετήσει την πατρίδα και τον άφησε εξόριστο σ' ένα νησί που βρισκότανε τότε.
Μετά την κατάρρευση και ενώ ακόμα βρισκότανε στο νησί εξόριστος, το Π.Γ. του ΚΚΕ του ζήτησε τη γνώμη του αν θ' αντέξει η Σοβ. Ένωση στο χτύπημα του Χίτλερ (τότε και το αγγλικό, το αμερικάνικο και αλλά επιτελεία εξέφραζαν την αμφιβολία τους δημόσια ότι δεν θ' αντέξει η Σοβ. Ένωση και θα υποκύψει, όπως ή Γαλλία κι όλες οι χώρες στο χτύπημα του Χίτλερ) όπου σε μια 4σέλιδη εμπεριστατωμένη επιστολή του της 9.9.41 απόδειχνε ότι είναι αδύνατο να πέσει η Σοβ. Ένωση, εκτός «αν το σοβιετικό στρατιωτικό επιτελείο κάνει τερατώδικα λάθη που όμως η όλη μέχρι σήμερα διαχείριση του πολέμου απ' αυτό δείχνει ότι καλά ενεργεί και όπου με πεποίθηση, διαβεβαίωνε πως η Σοβ. Ένωση θα κατανικήσει τις χιτλερικές ορδές.
Όταν γύρισε από την εξορία του συνδέθηκε αμέσως με τις Εαμικές οργανώσεις και στις 24 Δεκέμβρη 1941 μαζί με δύο άλλους συντρόφους τους ανατέθηκε σαν μέλη μιας Κεντρ. Επιτροπής να ξεκαθαρίσουν τους αξιωματικούς που βρισκότανε σε σύνδεση με το ΕΑΜ και να ετοιμάσουν τη δημιουργία ενός στρατού πού θα πάλευε τους καταχτητές για την απελευθέρωση της χώρας, μετά από λίγο η Επιτροπή αυτή έγινε η Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ.
Όταν τελείωσε ή δουλειά αυτή, μπήκε το ζήτημα τι είδους στρατό θέλουμε να κάνουμε και πριν άπ' όλα ποιο σκοπό θα είχε ο στρατός αυτός, ποιος θάτανε ο τελικός προορισμός του. Γίνανε πολλές συζητήσεις με το Σιάντο και άλλα μέλη του ΠΓ, όπου υποστηρίζανε ο στρατός σαν στρατός, όταν τον διατάξεις θα κάνει το καθήκον του, το χρέος του. Ενώ οι στρατιωτικοί επέμειναν πως ο στρατός είναι ένα εργαλείο, ένα όργανο πού γίνεται με ένα ορισμένο προορισμό και όπως με τα εργαλεία του τσαγκάρη δεν μπορείς να κάνεις κουστούμι, όπως και αντίστοιχα με τα εργαλεία του ράφτη δεν μπορείς να κάνεις παπούτσια, έτσι και ο κάθε στρατός δεν κάνει παρά για κείνο πού τον έχεις προορισμένο.
Παρά την επιμονή των στρατιωτικών έγινε ένας στρατός ο ΕΛΑΣ, με περιορισμένη αποστολή όχι και με την αποστολή της κοινωνικής απελευθέρωσης της χώρας.
Σε μικρό διάστημα η ΚΕ του ΕΛΑΣ ήτανε υποχρεωμένη να έρθει σε σύγκρουση με την αγγλοφιλία του Σιάντου όπως και αργότερα με την αγγλοφοβία του Ιωαννίδη. Κατά το Μάρτη του 1942 κυκλοφόρησε μια προκήρυξη του ΠΓ του ΚΚΕ όπου ούτε λίγο ούτε πολύ υπόδειχνε στον ελληνικό λαό να κάνει υπομονή και πολύ σύντομα θάρθουν οι σύμμαχοι (Άγγλοι) να μας απελευθερώσουν, κι αυτό σε στιγμές πού οι Άγγλοι κινδύνευαν να χάσουν την Αίγυπτο. Ενάντια σ' αυτή την προκήρυξη υποχρεώθηκε η ΚΕ του ΕΛΑΣ να κάνει γραφτή κριτική στο ΠΓ και να αναλύσει γιατί δεν μπορούσαν οι Άγγλοι τότε να έρθουν στην Ελλάδα, ήτανε δε η πρώτη γραφτή κριτική ενάντια στις παραπλανητικές αυτές αντιλήψεις που εκφραζότανε επίσημα.
Σε λεπτομερειακό υπόμνημα στα τέλη του Μάη 1942 της ΚΕ του ΕΛΑΣ, που βασικά ήτανε δική του εργασία, αναλυότανε η τότε πολεμική κατάσταση και με επιστημονική ακρίβεια προβλεπότανε η πολεμική ενέργεια του Χίτλερ προς την κατεύθυνση του Στάλινγκραντ.
Σ' όλο το διάστημα της κατοχής συχνά τον καλούσε το ΠΓ του ΚΚΕ κι εξηγούσε την πορεία του πολέμου και τις πιθανές εξελίξεις του. Επίσης, έκανε μαθήματα στους αξιωματικούς του ΕΛΑΣ για τη μορφή και τις μέθοδες του ανταρτοπόλεμου καθώς και διάφορες οδηγίες για τη διεξαγωγή του ανταρτοπόλεμου απ' τα τμήματα πού δρούσαν στα βουνά.
Η δραστηριότητα του και όλες οι ενέργειες του κατά το διάστημα της αντίστασης δικαιολογημένα οι συνάδελφοι του τον ονόμασαν και τον αναγνώριζαν σαν τον «Εγκέφαλο» του ΕΛΑΣ. Δεν είναι υπερβολή, αν κανείς έχοντας υπόψη του όλη τη δράση του στην περίοδο της κατοχής, να πει ότι ήτανε το πιο φωτεινό μυαλό της εποχής του περιβάλλοντος μας που με τις απέραντες στρατιωτικές του γνώσεις, την ευθυκρισία και αμεροληψία του έδινε τις πιο αντικειμενικές γνώμες και λύσεις στα ζητήματα πού αντιμετώπιζε το κίνημα μας, αδιάφορο αν η ανίκανη-οπορτουνιστική και παραπαίουσα πολιτική ηγεσία Σιάντου-Ιωαννίδη δε λάβαινε υπόψη της τις περισσότερες φορές γιατί επηρεαζότανε από την έντεχνη προπαγάνδα πού οργίαζε τότε σ' όλη τη χώρα απ' τους πράχτορες της Ιντέλιντζες Σέρβις και τους αγγλόφιλους και συχνά ο ίδιος και η ΚΕ του ΕΛΑΣ βρισκόντανε σε μια συνεχή σχεδόν αντίθεση με την πολιτική ηγεσία του Σιάντου-Ιωαννίδη, παρά την υποταγή που διδάχτηκε και ήτανε αναγκασμένος να σέβεται, όπως όλοι οι στρατιωτικοί, την πολιτική ηγεσία.
Τα Δεκεμβριανά γεγονότα ήτανε μια τραγική επιβεβαίωση του πώς σκέφτονταν και πώς τ' αντιμετώπισαν η καθοδήγηση Σιάντου-Ιωαννίδη, παρά τις προηγούμενες συζητήσεις, υποδείξεις και αποφάσεις το πώς θα έπρεπε ν' αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο μιας τέτοιας περίπτωσης. Και όταν απογοητευμένοι, συντριμμένοι και πανικόβλητοι οι «ήρωες» των Δεκεμβριανών φθάσανε στα Τρίκαλα, θυμήθηκαν ότι υπάρχει ένας Θόδωρος πού μπορεί να τους βγάλει από το αδιέξοδα που μπήκανε και τον καλέσανε επειγόντως να σώσει την κατάσταση, Ο οποίος αφού τους διαβεβαίωσε ότι δεν ήτανε τόσο τρομερή η κατάσταση όσο την φανταζόντουσαν γιατί ο ΕΛΑΣ έχασε μια μάχη και 5 χιλιάδες μαχητές, αλλά διαθέτει 100 χιλιάδες ακόμη εμπειροπόλεμους μαχητές που μπορούν να μάθουν τους Άγγλους και τα κοπέλια τους ότι δεν μας νίκησαν φθάνει να γίνει μια κατάλληλη ανακατάταξη και συγκέντρωση των δυνάμεων αυτών που θα χρειαστεί μια προθεσμία 20-30 ημερών.
Όταν δε οι «ήρωες» αυτοί (Σιάντος-Παρτσαλίδης) πέρασαν απτό το Γεν. Στρατηγείο να παν στη Βάρκιζα, τους υποδείχτηκε να τρενάρουν τις διαπραγματεύσεις 5-6 μέρες ώσπου να τελειώσει η συγκέντρωση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ και τότε να υποβάλουν τους όρους μας και αν δεν γίνονταν δεχτοί να σηκωθούν να φύγουν, οπότε ο ΕΛΑΣ θα είχε το λόγο. Οι «ήρωες» μας όμως αφού εξασφάλισαν την αμνηστία τους, υπέγραψαν το προδοτικό σύμφωνο της Βάρκιζας μέσα σε δυο μέρες. Όταν γύριζαν από τη Βάρκιζα «νικητές» και «τροπαιούχοι», ο Θόδωρος είπε στον Άρη: «Άρη μας πρόδωσαν, να τους δέσουμε» και ο Άρης, αναλογιζόμενος την κομματική του θέση, του απάντησε: «Θόδωρε, δεν έχω το απαιτούμενο κύρος μπροστά στο κόμμα να κάνω αυτή τη δουλειά». Και η υπόθεση τράβηξε το δρόμο που γνωρίζουμε όλοι και που πλήρωσε με τόσες θυσίες και άφθονο αίμα ο ελληνικός λαός.
Με τον ερχομό του Ζαχαριάδη έλπιζε ότι θα διορθωνόντουσαν πολλά πράγματα, όμως γρήγορα απογοητεύτηκε, κυρίως με την υπόδειξη του να πάνε οι αξιωματικοί στην εξορία, που το δρόμο αυτό υποχρεώθηκε ν' ακολουθήσει και ο ίδιος, αν και πρόβλεπε το αναπόφευκτο της νέας σύγκρουσης μιας και οι Άγγλοι δεν μπόρεσαν να υποτάξουν το λαό μας και το Εαμικό κίνημα με τις μέχρι τότε ενέργειες τους.
Ακολούθησαν τα τρομερά μεταβαρκιζιακά χρόνια και ο νέος εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ). Ο Θόδωρος στα νησιά της εξορίας, υπό αυστηρά ειδική επιτήρηση, στη Μακρόνησο με τα βασανιστήρια της, τους σχεδιασμούς της, τα μαρτύρια της που οδηγούσαν στην τρέλα και το αλυσσόδεμα του και κλείσιμο στο τρελοκομείο.
Όταν το 1952 κατόρθωσε να φύγει στο εξωτερικό κι έφτασε στις τότε λαϊκές δημοκρατίες και τότε, δε γνώρισε κατανόηση από την καθοδήγηση του Ζαχαριάδη κι ενώ υπήρχε η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί για να βγουν τα απαραίτητα διδάγματα από τους αγώνες αυτούς του λάου μας, παρά τις επίμονες δικές μου προσπάθειες, τις άφθονες υποσχέσεις, τις πριν και μετέπειτα καθοδηγήσεις του Κολιγιάννη στάλθηκε για ασήμαντες και υποτιμητικές για τη θέση του και το βαθμό του δουλειές στη Βουλγαρία.
Η τέτοια συμπεριφορά όλων των κομματικών καθοδηγήσεων απέναντι του, η κλονισμένη υγεία του και οι αλλεπάλληλες προσβολές του από πνευμονίες (3 σε σχετικά μικρό διάστημα) εξ αίτιας κλιματολογικών συνθηκών, τον ανάγκασαν να καταφύγει στην Ελλάδα με δυσμενείς γι' αυτόν όρους.
Αδέσμευτος από κάθε ξένη επιρροή και δεσμό, όπως πάρα πολλοί αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, με την πρωτόγονη! ειλικρίνειά του, το ήθος του και την επιμονή του στις αρχές, την πίστη του στην Ελλάδα και στο λαό της, ήτανε ένας απ’ τους σπάνιους αξιωματικούς, που μπορεί κανείς χωρίς υπερβολή να πει ότι ήτανε ένας πραγματικός αγωνιστής του λαού, ο όποίος, όπως είπε, «δεν μετάνιωσε απ’ τη ζωή του κι «αν ξαναζούσε έτσι πάλι θα ενεργούσε».
Π. Δ.
Ευτυχής συγκυρία το γεγονός της -για πρώτη φορά- δημοσίευσης [1] ολόκληρης της έκθεσης του Θόδωρου Μακρίδη - Εκτορα, την περίοδο που ξεκινούσε η προετοιμασία της εκδήλωσης για τον ΕΛΑΣ και ολόκληρη τη δεκαετία 1940-1949.
Η ύπαρξή της ήταν γνωστή και αποσπάσματά της ή έμμεσες αναφορές κατά καιρούς υπήρξαν από διάφορες πλευρές. Ο Πολύδωρος Δανιηλίδης μάλιστα στο βιβλίο [2] του αναφέρεται στην έκθεση θεωρώντας την σαν την "πιο επιστημονική ανάλυση που είχαμε για την περίοδο εκείνη".
Οι δύο αγωνιστές μάλιστα συνδέθηκαν στην πορεία του αγώνα πολύ στενά. Μαζί στην ΚΕ του ΕΛΑΣ, πολλές φορές έβλεπαν με τον ίδιο τρόπο το χαρακτήρα των εξελίξεων και την προοπτική της πάλης, παρά το γεγονός ότι όχι λίγες φορές συγκρούονταν, μιας και ο Πολύδωρος Δανιηλίδης ήταν ο πολιτικός καθοδηγητής της ΚΕ του ΕΛΑΣ από μεριάς του ΚΚΕ. Για να γραφτεί η έκθεση μάλιστα, ήταν ο Π. Δανιηλίδης αυτός που ανέλαβε να κουβαλήσει στον Μακρίδη τα κομματικά αρχεία και τα αρχεία του ΕΛΑΣ.
Η έκθεση γράφτηκε το καλοκαίρι του 1946 με εντολή του Νίκου Ζαχαριάδη και απευθύνονταν στην ηγεσία του ΚΚΕ. Αφορά όλη την περίοδο από την προετοιμασία ίδρυσης του ΕΛΑΣ ώς και τη Βάρκιζα. Το γεγονός και μόνο ότι αυτή η έκθεση δημοσιεύεται ολόκληρη 54 χρόνια μετά τη συγγραφή της, είναι και αυτό δείγμα του τρόπου μελέτης της ιστορίας που επέβαλλαν οι ρεβιζιονιστές στα χρόνια που ακολούθησαν. Απόψεις και θέσεις σαν του Θ. Μακρίδη ήταν έξω από τις ιεραρχήσεις της και τις αναθεωρητικές αντιλήψεις της κατοπινής ηγεσίας που σφετερίστηκε τον τίτλο του κόμματος.
Ο Θόδωρος Μακρίδης δεν ήταν ένας τυχαίος αξιωματικός του ΕΛΑΣ. Αξιωματικός του αστικού στρατού, καλείται από την ηγεσία του ΚΚΕ στην Αθήνα τον Αύγουστο του 1941. Από τα πρώτα μέλη της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ίδρυση του ΕΛΑΣ και γίνεται από τα πρώτα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του. Αργότερα αναλαμβάνει επιτελικό πόστο στο Γενικό Στρατηγείο. Στρατιωτική ιδιοφυία για όλους όσους συνεργάστηκαν μαζί του, είναι αυτός που συντάσσει σ' όλη τη διάρκεια της κατοχής τις εκθέσεις για την πορεία του παγκόσμιου πολέμου. Μετά τη Βάρκιζα παραμένει στρατιωτικός σύμβουλος της ΚΕ του ΚΚΕ, συμμετέχει στις πρώτες στρατιωτικές συσκέψεις έως τη σύλληψή του και την εξορία του στη Νάξο πρώτα, και ύστερα στη Μακρόνησο. Αργότερα θα είναι αυτός και ο Π. Δανιηλίδης τα μοναδικά μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ που θ' αρνηθούν να ψηφίσουν την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη.
Από ιστορική άποψη, η έκθεση έρχεται να επιβεβαιώσει μια σειρά άλλες μαρτυρίες αλλά και να παρουσιάσει αναλυτικά στοιχεία γύρω από τη δράση του ΕΛΑΣ, την ποιοτική και ποσοτική δύναμή του κ.λπ.
Από πολιτική άποψη, η έκθεση αποτελεί μια λεπτομερειακή παρουσίαση-ανάλυση της εσωτερικής αντιπαράθεσης μέσα στα πλαίσια της ηγεσίας του ΕΛΑΣ και ώς ένα βαθμό και του ΚΚΕ για την πορεία και το χαρακτήρα του αγώνα. Αναδείχνει τις ταλαντεύσεις και τις υποχωρήσεις της ηγεσίας του ΚΚΕ απέναντι στο ζήτημα της εξουσίας των Αγγλων και των αστικών πολιτικών δυνάμεων. Περιγράφει με στοιχεία την πορεία ανάπτυξης του ΕΛΑΣ και τις αδυναμίες που αποτύπωσε σ' αυτόν η ασαφής και δίχως ξεκάθαρους στόχους πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ Αναφέρεται εκτενώς στην αρνητική επίπτωση των συμφωνιών της Καζέρτα, της υπαγωγής στο Συμμαχικό Στρατηγείο, του σχεδίου Κιβωτός κ.λπ.
Η έκθεση -όπως παραδέχεται και ο Γρ. Φαράκος- αποτελεί ένα κείμενο βασισμένο σε ντοκουμέντα και αρχειακά υλικά τόσο από το αρχείο της Μέσης Ανατολής όσο και αυτό του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ.
Για τον Θ. Μακρίδη, που πέθανε τον Αύγουστο του 1981 στην Αθήνα, ο Πολύδωρος Δανιηλίδης έγραψε μια τιμητική νεκρολογία στις στήλες της "Αριστερής Πολιτικής".
Αξίζει να διαβαστεί προσεκτικά η έκθεση Μακρίδη. Αποτελεί σημαντική πηγή για την περίοδο 1941-1945. Και ήταν ο λόγος που στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε, υπήρξε ιδιαίτερη αναφορά σ' αυτήν.
[1]Γρηγ. Φαράκος , Ο ΕΛΑΣ και η εξουσία, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2000
[2] Πολύδωρος Δανιηλίδης, Ο Πολύδωρος θυμάται, Ιστορικές Εκδόσεις, Αθήνα 1990
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου